АКЫЛ
Акыл – бул адамдын дүйнѳ таанымына, жашоо ыңгайына жараша жашоо негизин түзүп турган эбегейсиз зор, кубаттуу алкак.
Акыл – адамга жашоо түркүгү.
Акыл – адамдын жашоо кыймылы.
Акыл – адамдын жашоо негизи.
Акыл жараланса жашоо бузулат.
Акыл жараланса кубат кетет.
Акыл жараланса багыт кетет.
Жашоо кыймылы нуктан таят.
Жашоодо эки түрдүү сабак болот.
Биринчи сабак – адамга адам үйрѳткѳн сабак. Бул: тарбия, окуу, сѳз, жашоо (ата-эненин жашоосу, сѳзү, мамилеси, чѳйрѳ, маданият, мурас, таалим, д.у.с.)
Экинчи сабак – адамдын ѳмүрүндѳ чоң таасир берген окуя (сырдуу окуя, ѳлүп-тирилүү окуясы да болушу мүмкүн). Ошондон улам адамдын жашоосу ѳзгѳрѳт (ой-толгоосу, багыты, баасы).
Кыргыз философия илиминин, аюрвед илиминин доктору, шаман жана дарыгер Жолдошбек СУЛТАНОВ менен маек
1993-жылдан 97-жылга чейин Швецияда Веда илимдерин окуткан Эл аралык университетинде окуп, санскрит тилин үйрѳнүп тѳрт жыл жашагандан кийин, Индиядан Аюрвед институтун бүтүрүп, кайып илимин изилдеп-таанып 16 жыл ал жакта, бир жыл тибеттик кыргыздардын арасында жашаган Жолдошбек СУЛТАНОВДУН жарым жашоосу абсолюттук чындыкты толук табуу үчүн жумшалды. Кѳп жылдар бою кыргыз жергесинен сырткары жүрүп, ал ѳзүнүн жан касиетин, кыргыз элинин касиетин тааныгандан кийин, аң-сезими жеке адамдык кѳз караштан жалпы элдик кѳз карашка ѳтүп, азыркы учурда кыргыз элинин ѳзүн-ѳзү таануусуна, касиетине кайтуусуна кызмат кылып жаткан учуру.
Беш ай Кыргызстанда болуп, бүгүнкү күнү кайрадан жарым жыл убакытка, 2014-жылдын жазына чейин Индияга кетип жаткан Жолдошбек Султановдон жолго аттанаар алдында дагы бир жолу маек куруп берүүсүн ѳтүндүк.
Адамдын ѳсүү жолу
1. Эң биринчиден, адам өсүш үчүн ал өзүн баалоо керек. Башка адамдардын чектөөсүнөн чыгып, өзүнүн кубатына, акылына, жөндөмүнө, ишкердүүлүгүнө ишенип иш баштоосу зарыл. Чектөөлөрдөн чыгыш үчүн “Мен күчтүүмүн, кубаттуумун, ойлогон оюма жете алам, Кудай мага жардам берет!” деп көп айтыш керек. Сөз менен көп айта баштаганда ал адамга кубат берип, көкүрөгүндө ишеним толук отурганга чейин кайталай бериш керек. Чектөө көп болсо бул сөздү көп айтыш керек.
Жашоо сабактары – адамга түркүк
Жашоо сабактары – адамга багыт
Жашоо сабагы менен адам калыптанат
Жашоо сабагы менен адам уланат.
Жашоонун кубатын алган адам – бактылуу
Жашоонун сабагын алган адам – акылдуу
Жашоонун белгисин билген адам – олуя.
Жашоонун негизин кармаган адам – барктуу
Жашоонун азабын тарткан адам – муңдуу
Жашоодо адашкан адам – аянычтуу.
«Булактай тунук бол,
Кичүүгө өрнөк бол
Жакшыга өнөк бол,
Жаман көздөн калыс бол,
Каптап кирсе калың жоо,
Каш кайтарар сеси бол
Акыл-ойдун кени бол.
Арстандай айбаттуу бол,
Чалкар болуп көлдөй тол,
Чалкыган узак өмүрлүү бол,
Өмүрдүн баркын бил,
Жакшынын кадырын бил
Адамдын адалын бил,
Достун адилин бил
Жарыңдың көңүлүн бил,
Эне сүтүн актай бил,
Кудайдын амирин бил,
Оомийин!»
«Колума суу куйган кызым,
Жүзүң суудай тунук болсун,
Тамчыдай тазарсын ниетиң,
Сапарың суудай узун болсун,
Олоңдой кара чачыңа,
Оролсун дөөлөт башыңа.
Максатыңа жетип
Бактылуу бол айланайын.
Жигиттин сымбатына ээ бол.
Карылардын урматына ээ бол
Уяң көздүү бол,
Узун өмүр, жаштуу бол!
Оомийин!»
Алтындан болсун жакаң
Күмүштөн болсун такаң,
Ташка таруу өнгөнчө,
Тарчылык көрбөй өткүлө.
Музга буудай өнгөнчө,
Муңчулук көрбөй өткүлө.
Жүзүңөр жайнап,
Кейиштүү болгула.
Толгон айдай
Өрүштүү болгула.
Катарыңардан озгула,
Козгогон чоктой козгула,
Эң алды берекечил болгула
Чамгарагыңар бийик болсун.
Боо бакчаларың,
Алма, өрүк болсун.
Башыңда дайым
Кулпунган кундуз көрк болсун
Ак жүзүңө жарыңдын
Ак элечек көрк болсун.
Оомийин!..
Баш алган буудайдай ыргалгыла
Кошулган талдай чырмалгыла,
Ырысыңарга эр бала сүйгүлө,
Кызыгыңарга кыз бала сүйгүлө
Кайгыланбай каткырып,
Кол кармашып жүргүлө!
Оомийин!…
Асыкбек Оморов (Чын Темир), жазуучу
Ондогон кылымдарды карыткан кыргыз элинин ичинде кара кылды как жарган калыс, калпыс иштерден алыс, бечараларга бел, карыптарга караан болгон далай бабаларыбыз жашап өткөн. Алардын атагы алыска чыккан, калк оозуна алынып, эл анын өзүн көрбөсө да, сөзүн бири-бирине айтып, ушул убакка чейин сыймык менен даңазаланат.