Асыкбек Оморов (Чын Темир)

Кыргыздын ырым-жырымдары кылымдар бою атадан балага оозеки айтылып, сакталып келген. Аларды жөнөкөй адамдардан эл башкарган бий, болуш, хан, каган, атургай императорлорубузга чейин ыйык тутуп, өз жашоолорунда колдонуп келишкен.

***
Жакшы адамга ит бербе.

***
Эгер таманга, колтукка без чочуса, эгиз төрөгөн аялга үч жолу ачкарын эмдетип койсо болот.

***
Кайчыны эшиктин башына илбе.

***
Жолго кир сууну төгүүгө болбойт, же тебелендиге кирдин суусун чачпа.

***
Жуунгандан кийин колуңду силкпе.

***
Агып жаткан сууга түкүрбө же какырба.

***
Колго суу куйган адамды «өмүрлүү бол!» деп алка.

***
Жаман түш көрсөң сууга айт, суу менен кетсин.

***
Чайдын чамасын булганыч жерге төкпө.

***
Отко суу куюп өчүрбө.

***
Түндөсү суу куюлган идишти ачык койбойт.

***
Үйүңө мейман келсе, колуна жылуу суу куй.

***
Чөмүч менен итке аш куйба.

***
Наристе баланы күзгүгө көргөзбө.

***
Адамга бычак кесебе, анты болот.

***
Жаш баланын салмагын айтпа, татына дебе.

***
Акты «куу» дейт,
Ак жылкыны «боз ат» дейт.

***
Кишиге артыңды салба.

***
Түндөсү түш жорубайт.

***
Таң азандан турсаң, ырыскыңдан куру калбайсың.

***
Баланын ыйманын жашынан тиле,

Чоңойгондо тилесең кеч каласың.

***
Жайнамазды, супараны тепсебейт.

***
Бышкан ашты таштаба, жолуң болбойт.

***
Нанды тегерете сындырбайт, тең бөлүп сындырат.

***
Тамактардын арасынан оболу нанды ооз тий.

***
Күйгөн отко түкүрбөйт.

***
Шыпырынды жерге отурбайт.

***
Бир үйдө эки адам удаа тырмак албайт.

***
Отту бутуң менен ичкерилебе.

***
Колуңду артыңа алып баспа.

***
Мүрзө аралап өтөөрдө келме келтир, күндүз куран окуп өт.

***
Аял киши мандаш токунуп отурбайт.

***
Алган чачыңды тебелендиге таштаба, мөмөлүү дарактын түбүнө көөмп кой.

***
Саламдашпай сөз баштаба.

***
Колуңду тамчыга жууба.

***
Темирге заара кылба.

***
Алыскы сапардан кайткан адамдын башынан үч жолу суу тегеретип, түкүртүп, идиштеги сууну сыртка төгүп, көмкөрүп, бир күнгө чейин колдонбо.

***
Түн ичинде мал сойбойт.

***
Караңгыда кыз бала сууга барбайт.

***
Караңгыда кошунаңдан ак сураба.

***
Ооз кесир сүйлөбө.

***
Караңгыды үй шыпырба, душманыңды көбөйтөсүң.

***
Шыпырынды менен күлдү кошо чыгарба,
Өлүм менен той бир күндө келет.

***
Баш кийимди тегеретпе.

***
Отту теппе, шамалды сөкпө.

***
Дасторконду тетири салба.

***
Бешикти өбөктөбө.

***
Бешикти эки киши көтөрбөйт.

***
Бешикти кур терметпе.

***
Бычакты нанга аарчыба.

***
Кыбыланы карап даарат ушатпа.

***
Жатаарда кыбыланы тээп жатпа.

***
Караңгыда күзгүгө каранба, чач тараба, жылдыз санаба.

***
Мылтыкты аттаба.

***
Атың аксаса, балаңдын заарасы менен бутун жуу.

***
Шыпыргы менен чаппа.

***
Тамакты дасторконсуз ичпе.

***
Сүйлөшүп жаткан эки кишинин ортосунан өтпө, жыйылган жүккө жатпа.

***
Ээн талаага түнөп калсаң, айланаңды бычак менен чийип кой.

***
Боюнда бар аял капка отурбайт.

***
Жакшы адамга ит бербе.

***
Досуңдун үйүндө тырмак алба,

Касыңдын үйүндө чач алба.

***
Беймаал убакта оорулууну сурап барба, бала көрбө.

***
Бирөөнүн кайгысына кубанба.

***
Бейитти колуң менен көрсөтпө.

***
Минген атыңдын жалына бут чыгарба.

***
Тырмагыңды отко салба,
Көсө менен мал кайтарба,
Беймаалда күл төкпө, таштанды чыгарба.

***
Тулганы теппе.

***
Нанды дасторконго көмкөрөсүнөн койбо.

***
Жер таянып отурба.

 «Көк асаба» (№8(8) 09.06.2009)