May 28

Залкар күүчү, кайталангыс комузчу Нурак  агабыздан айрылганыбызга  26-май күнү эки жыл болот. Ал кечээ эле комузун колунан түшүрбөй арабызда жүргөн…

1-Нурак аба

Залкарды эскерүү

Жаны тынбаган эмгекчил мүнөзү менен күү аткаруунун, ыр ырдоодонун үстүндө  талыкпай изденип жашаган агабыз тамак ичүүнү унутушу мүмкүн эле, бирок комуздун кылдарын кылдыратып күү издегенди саамга да унутчу эмес. Күүлөрүн чыгаруу, обондорун жаратуу  менен гана чектелип калбай, күүлөрдүн уламыш тарыхын чечмелеп жазып, кыргыздын санжырасын кагазга түшүрүүдө да алтындай убакытын коротуп, андан сырткары комуз чаап, уста болуп, чыгармачылыктын албуут дайрасында күн-түн дебей сүңгүп жүрчү. Дүйнөлүк деңгээлдеги канча күүлөрдү жаратса да, аларды жогорку чеберчиликте аткарса да, “дагы эле марага жетпей жатам” деп токтоно албай, өзүнө катуу талап кое билген инсан эмес беле. Нурак Абдрахманов талбаган изденүүсүнүн, толгонуусунун аркасы менен комуздун ичеги кылын жибек жипке алмаштырганды таап берип, азыркы комузчуларды ичегиге окшош коңур үндүү кылга ээ кылып кетти. Continue reading

Aug 30

Улуттук дем. Жалган жалаа менен атууга кеткен эл агартуучу

3-Тыныстанов

Касым Тыныстанов кыргыз жазма адабиятын жана илимий тил таанууну баштоочулардын бири. Кыргыздын улуттук жазуусун иштеп чыгууга, асыресе араб алфавитин кыргыз тилине ылайыкташтыруу, араб алфавитин латынча, латынчаны орус алфавитине алмаштыруу иштерине катышкан.

Азыркы кыргыз орфографиясынын негизги принциптерин иштеп чыгып, кыргыз тилинде туңгуч окуу китептерин, кыргыз тилинин туңгуч грамматикасын жана тил илими боюнча кыргызча терминологияны түзгөн.

1925-жылы Кыргыз Автономиялуу облусунун Академиялык Борборунун Кыргыз бѳлγмγнγн катчылыгына дайындалат. Ал кызматта 1926-жылга чейин иштеп, ошол эле убакта «Эркин-Тоо» гезитинин жоопту редакторунун милдетин да аткарган. 1927-жылы Кыргыз Автономиялуу Республикасынын Эл Агартуу Комиссары болуп дайындалып, γч жыл эмгектенген. Ушул эле убакта «Жаңы маданият» журналынын редактору, 1930-37-жылдарда Кыргыз маданият курулуш институтунда илимий кызматкер, 3 ай анын жетекчиси кызматын аркалаган.

Толугу менен

May 03

Жашоо тикенинен ѳткѳндѳ гана анын кереметин баалайсың!

Нурзада ТОКТОСУН кызы

Курсактагы бала терс мамилени сезет

Эне болуу – бул чоң жоопкерчилик. Андыктан, эне болом деген аялзаты эртелеп даярдык кѳрүүсү зарыл. Себеби, бала боюна бүтѳѳрү менен эне-баланын тыгыз байланышы түзүлүп, курсактагы  ымыркай эненин ой-мамилесин, кѳңүлүн – баарын сезет. «Эгер болочок эне курсактагы баласына мээримин тѳгүп, аяр мамиле жасап тѳрѳсѳ, ал баланын келечеги да бактылуу болот, – дейт украиналык психолог Наталья Ракель.  – Ал эми боюна күтүүсүз бүтүп калып, аны алдырам (аборт) деген ой пайда болгондо курсактагы бала катуу стресс алат экен да,  Кудай ѳмүр берип  тѳрѳлгѳн бул бала турмушунда кѳп кыйынчылыктарды тартып калат».

Толугу менен

Apr 29

Гүлзада РЫСКУЛОВА, ырчы: «Калп күлүү, калп сүйлѳшүү, калп эле катташуу кѳбѳйдү»

Маектешкен Салтанат КЫДЫРМАЕВА

Гулзада Рыскулова алгачкы эле ырдап чыккан «Мен кыргыздын кызымын» аттуу ыры менен элдин эсинен,  жүрѳктѳрүнүн түпкүрүнѳн орун алган. Анүстүнѳ, так ошол учурда Ош коогалаңы болуп ѳтүп, эл санаасы тынчыбай, мекенчилдик сезим курчуп турган кез эле. Бул ырдын жарыкка чыгышы ѳлкѳдѳгү ошол оор кырдаалга туш келип, кыргыздар улуттук духту кѳтѳрѳ турган ырларды талап кылып жатканда тартууланып, элге тез эле алынып кетти. Андан берки аз убакытта Гүлзада Рыскулова «Курманжан датка», «Курманбек», «Жер эне» жана башка мазмуну олуттуу ырлары менен чыгып, ѳзѳгү терең саптары менен угармандарынын кандагы кыргыз  касиетин козгоп келет. Учурда Гүлзада Рыскулова  кыргыздын нукура күү, дастандарын дүйнѳгѳ тааныткан «Ордо сахна» фольклордук-этнографиялык тобунда эмгектенет.

Толугу менен

Apr 23

Назира АЙТБЕКОВА, телеалпаруучу: «Бала кезимен бери сырдуу кубулуштар, табышмактуу окуялар коштоп жүрөт»

Мундуз АСАНАЛИЕВА

«Аалам сырлары» теледолбоору элдин калыӊ катмарынын кызыгуусун туудуруп, коомдо ар кандай кызуу талаш-тартышты жаратты. Жакында бул долбоор коомдук каналдан кайрадан башталганы турат. Долбоордун автору болгон Назира Айтбекова менен маектешип, ааламдын сырдуу кубулуштары менен өзүнүн да байланыштары бар экенин билдик. Анда, кеп учугун сиз менен бирге улайлы.

– «Аалам сырлары» теледолбоорун алып чыгууда автор катары анын жүгүн, жоопкерчилигин көтөрүш, ошол эле учурда андай өзгөчөлөнгөн адамдар менен иштешүү оорчулугунан корккон жоксузбу? Эл алдына батынып алып чыгууда эрктүүлүгүӊүз күчтүүлүк кылдыбы же табиятыӊыздагы тайманбастык рол ойнодубу?
– Эрктүүлүк, тайманбастык менен бирге сабырдуулук, эмгекчилдик, айтор көп мүнөздөргө ээ болуш керек болду, эӊ башкысы мен бир нерсени баштасам, бир нерсени жасайм десем өжөрмүн жана намыскөймүн, кандай гана кырдаал болбосун жетем деген максатыма жетмейим бар. Бул менин кичине кезимден бери түптөлгөн мүнөздөрүмдүн бири. Бул долбоорду Кыргызстанда жаратууну көптөгөн журналисттер самап, пландаштырып, бирок негедир анча батынышкан эмес, толгу менен ишке ашыруу мага буюруптур. Өзүм байкабаганым менен кичинемден мындай сырдуу кубулуштарга даярдалып, жетилип калыптырмын.

Толугу менен

Mar 29

«Уялганыбыздан үйлөнүп алганбыз»

Айпери СЫРАЖИДИН кызы

Кемин тарапка бирге окуган кызымдын үйүнѳ барып калып, анын ата-энесинин ынтымагына, бири-бирине болгон мамилесине кѳзүм түшүп, анан алар кандайча түтүн булатып калгандары кызык болду. Ошентип, Жумагазы Дөөлөтбаков менен Жайнагүл Саякбаева менен болгон маегим окурмандарды кайдыгер калтырбайт деген ойдо гезит бетине бердим.

Толугу менен

Mar 29

Силер адашпагыла, кыздар!

Ж.Майрамкан, Тюмень шаары

Мектепти бутуп  ошол кездеги баардык бүтүрүүчүлѳр  сыяктуу эле агылып келгендердин шарында мен да Фрунзеге келдим. Медициналык окуу жайга тапшырып ѳтпѳй калдым да, Камволдук-нооту комбинатында иштей баштадым.  Бул, 1975-76-жылдар эле. Бир күнү  таежемкине барып кеч калып, кѳчѳдѳ келатып бир жигит менен таанышып калдым. Караңгыда коркуп келатканымды байкаган ал менин жаш экенимди эскертип, «чоң шаарда экинчи мындай кеч калба» деп жатаканама чейин жеткирип койду. Эртесинен тартып эле мени киного чакырып, экѳѳбүз бара-бара ынак болуп кеттик. Чогуу жашаган кыздарымдын эскерткенине карабай, сүйүүнүн кѳзү сокур демекчи, мен Таалайга берилип кеттим. Кээде анын классташтары менен, кээде группалаштары менен чогуу болобуз. Ал Айыл чарба институтунда 4-курста окучу. Ошентип жүрүп, бир күнү  кош бойлуу болуп калганымди билдим. Тойго жетпей мындай болуп калганына кабатыр боло, жигитиме ѳзүмдѳгү жаңылыкты айттым.  Ал угаар менен секирип кетти, «окууну бүтѳйүн, алдырып сал» деди. Мунусу мага таптакыр күтүүсүз мамиле эле. Башым айлан-кѳчѳк боло түштү. Анан ошол күндѳн тарта Таалай мага жолукпады, дайнымды иликтебеди. Мен болсо тааныштар аркылуу бир жакшы эженикинде жашап, окуум калды.  Алдыдагы жашоом алай-дүлѳй кѳрүнүштѳ болуп, айлам кетти, коркеунуч басты. Ай-күнүм жеткенде эркек тѳрѳп, үчүнчү күн дегенде тѳрѳтканадан качып кеттим.  Чүрпѳ уулум ошол жерде калып, ѳзүм  айылга жѳнѳдүм.

Толугу менен

Mar 29

Ар бир аял жан түгѳйүн тапсын

Айпери СЫРАЖИДИН кызы

Кудай жараткан бу дүйнѳдѳгү баардык нерселер сыяктуу эле, Аял да ѳзгѳчѳ жана кайталангыс. Анын жаш курагы канчада болбосун, дене-келбети кандай болбосун, ѳң-териси, кѳз-чачтары кандай болбосун – ар биринде суктана турган ѳздѳрүнүн ѳзгѳчѳлүгү бар.

Ар бир аял үчүн, аны жактыра турган эркек сѳзсүз чыгат. Ар бир аял – ѳзүнѳ ылайыктуу деп эсептеген мырзасына жага да алат, эгерде ошого каалоосу бар болсо.

Бирок, эмне үчүн анда жалгыздыкта күн кечирген айымдар бар? Эмне үчүн айрымдары тез эле турмушка чыгып кетип очор-бачар болсо, айрымдары үй-бүлѳ күтүүнү самаса да жалгыз баш калышат?

Толугу менен

Mar 29

Аял турмушу – заман күзгүсү

Кубатбек ОСМОНОВ

«Катуу сѳзүм айтпасмын, артылтып камчы чаппасмын»
(«Манастан»)

«Баламдын бутуна кирген тикенек, менин карегиме кирсечи» деген ары таңгалыштуу, ары философиялык кыйыр маанидеги терең ой камтыган сѳз бекеринен эл ичинде айтылып калбаптыр. Ал эми жигиттин кызга карата: «Сен үчүн жаным курман» деген сѳзүн бир же бир нече жигит курман болуп кетсе дагы жогорудагы эне сѳзүнѳн бийик коюуга эч мүмкүн эмес. Он ай омурткасы сыздап, болочок наристени боюнда кѳтѳрүү, кан-жаны  кетип, аны жарык дүйнѳгѳ алып келүү, ак сүтүн берип асыроо, тарбиялоо татаал иш болгондуктан – «эне сүтүн эч ким актай албайт».

Толугу менен