Apr 03

Ай жаңыргандагы бата

Ай көрдүм, аман көрдүм,
Айдын мунарынан,
Жердин кучагынан,
Жегилик дан,
Бир кыштык саман көрдүм.
Жесирге жемиш,
Жетимге жеңиш,
Жөөгө – улоо,
Жалкоого – мээнет,
Жалгызга – эрмек,
Иштерманга – кут,
Сараңга – жут,
Ушакчыга – уу,
Ак ниетке – туу,
Баарыга кайыл заман көрдүм.
Айдан аман, жылдан эсен бололу.
Келерки ушу күнгөчө
Өсүп-өнүп тололу.
Бакалга – тар,
Букарга – бай Ай бол!
Оомийин!..

Apr 03

Ѳрүүлүк (кѳчүп келүү)

Жакын кѳчүп келген үй-бүлѳнүн жакын-алысына карабай, куржун кечеге тамак-аш (бышкан эт, каймак, май, боорсок, кымыз, бозо, ж.б.), айрымдарына кездеме, мал, буюм-тайым (шырдак, туш кийиз, тѳшѳк, кийит ж.б.) алып барып, жаңы конуштагы эшик-тѳрүн кѳрүү. Ал үй да жетине албай, бар оокатын аябай, кабыл алат. Жандык союп да коет.

Айрым учурда ѳрүлүктѳп баргандарга кайра кийим да кийгизет. Сыр билги немелер бири-бирин сыйлап турат.  Жакшы кошуналар ырыстуу тамактарына тең орток болушат. Конок келген үйдүн кадырлуу меймандарынын катарында отурушат. Ѳрүлүктѳн таарыныч да, мактаныч да пайда болот. «Жанаша кѳчүп барсам, беш токоч ѳрүлүгү болбоду», «Эшик-тѳрүн кѳрѳ элекпис, кошуна-колоңго жок немелер экен» сыяктуу сындар айтылат. Ушундайдан алыс-жакындардын аралары ачылап кетүүлѳрү да болуп жатат.

Маалымат булагы: Амантур Акматалиев, “Баба салты, эне адеби” китеби

Apr 03

Тирешкен эл менен бийлик же 20 жылдан берки мээкаңгыт идеология

Чоюн ӨМҮРАЛИЕВ, жазуучу-философ

Учурда, Элдик Курултайдын мамлекеттик түзүлүштү башкаруудагы чыныгы ордун табуу зарылдыгы турганы айтылып, бул багытта интеллигенция өкүлдөрүнүн арасында азыр изденүү күч. Конституциядагы Курултайдын ордун аныктоого умтулган бир нече долбоорлор бар. Алардын бирин өткөн жылдан бери Чоюн Өмүралиев да сунуштоодо.

Акыркы бир-эки жылда жандуу талкууга алынган курултай маселеси боюнча ар кандай кёз караштар биздин гезиттин бетинен да орун алып келатат. Өлкөнүн адашуусу, анын түзүлүшү, орду, курултай мааниси тууралуу Чоюн Өмүралиевдин бүгүнкү Кыргыз Эл Республикасынын концепциясы окурмандарыбызды кайдыгер калтырбайт деп ойлойбуз.

Толугу менен

Apr 03

Кыргыз жаштары качан коомдук күчкө айланат?

Фотосүрөт: “Кабар” КУМА

Кусеин ИСАЕВ, Социология илимдеринин мудариси,
Самарбек СЫРГАБАЕВ, Социология изилдөөчүсү

«Жаштар биздин келечегибиз» деп куру ураан кылып жогорку жана кадыресе трибуналардан көп эле сайрап жүрөбүз. Бирок, тилекке каршы, жаш муундун чыныгы абалы, коомубуздун түп-тамырынан бери жаңылануу жолунда алардын аң-сезиминин, баалуулуктарынын өзгөрүү багыттары каякты көздөй бара жатат деген сыяктуу суроолорго жооп издөө көз жаздымда калып келет. Ушул тапта республикада жаштар маселеси менен алектенген бир да илимий мекеме түгүл, кичинекей кафедра же лаборатория да жок. Жаштар чөйрөсүндө болуп жаткан процесстерди эч ким так билбейт, себеби илимий изилдөөлөр өтө аз. Мына ушундай шартта мамлекеттик жаштар саясатын жүргүзүү ылай суудан балык кармоого жасаган аракеттей эле сезилет.

Толугу менен

Apr 03

Жайчылык: адамдын аба-ырайын ѳзгѳртүү касиети

Талантаалы БАКЧИЕВ, манасчы, филология илимдеринин кандидаты

Магиялык күчү менен аба ырайын өзгөртүп жиберүү кудуретине ээ кишин жайчы деп аталат. Көпчүлүк учурда, аба ырайынын өзгөрүшүнө таасир кылуу үчүн жайчылар магиялык күчкө ээ таш колдонот, ал жай таш деп аталып келген. «Манас» дастанында көбүнчө аярлар жайчылык өнөргө ээ болуп, башкы оң каармандардын ичинен жайчылык өзгөчө Алмамбетке мүнөздүү. Ал жайчылыгы менен агыны катуу суудан өзү тараптагы жоокерлерди аман өткөрүп, душманды суукка үшүтүп, жеңишке жетишкен учурлары болот. Анын жайчылыгы чоң казатта айрыкча элестүү сүрөттөлөт:

Каптап кытай келгенде,
Караандуу жоону көргөндө,
Күндүзү бүркөк, түнү ачык,
Ала канчык шыбыргак,
Алмамбет жайын салды эле:
Ошондо бөксөнүн башы мөндүрлөп,
Жаканын баары жамгырлап,
Асмандан булут сабалап,
Көктөн булут күркүрөп,
Жер жүзүнө камалып,
Тик каптаган кытай журт
Күн көрөргө зар болуп… (С.Каралаев, 2 т. 194-б.)

Толугу менен