Monthly Archives: March 2013

Mar 29

Улустун улуу майрамы жана «Кыргыз Таануу» кыймылынын тушоо кесүүсү

Posted on by

Кубатбек ОСМОНОВ, фотожурналист, кыргыз чоросу

Бишкектеги «Манас Айылы» этнографиялык комплексинде 20-март күнү жети боз үй тигилип,  25 уюм, коом, фонддордон турган мекенчилдердин «Кыргыз Таануу» коомдук уюмдар тилектештигинин тушоосу Улустун улуу күнүн белгилѳѳ менен бирге кесилди.

Салттык баалуулуктун  негизинде адегенде малга бата кылынып, токтогулдук Токторбай ага байыркы кыргыз элинин бакшылык-шаманчылык өнөрүнүн  негизинде зикир чалды. Умай энелер Жаңылкан Короолу кызы жана Гүлжамила Шакирова элибизге аруу тилектерди каалап Нооруз  майрамына келгендерди аластаса, Жапаркул Раимбеков Кыдыр Атанын батасын ыроолоду. Ак таңдай акындар  жар салып,  манасчылар рухий баалуулукту  ааламга таратты.  Ырчылар,  комузчулар,  жаңы жаш таланттар, ыр-күүнү  сүйгөн элибиздин шыктуулары да өнөрлөрүн элге тартуу кылды.  Нурак Абдрахманов, Бакыт Мамаев, Токтобек Асаналиев, Фатима Султанова, «Достор» тобу, өспүрүмдөрдүн «Жаз» бийчилер тобу, ошондой эле  бул майрамда өздөрүнүн да  тушоосун кесишкен Рая Нурказиева жетекчилик кылган  №86 орто мектептин жаш окуучуларынан түзүлгөн “Насыйкат” тобунун комузчулары майрам шаңын чыгарды. Удаасы менен үч бѳбѳктүн тушоосу да кесилип, жел тамандар жарышка түштү. Ал эми Кубанычбек Тезекбаевдин «Тай тебиш» боюнча шакирттери  жана Актан Ажымамбетов жетектеген «Таймаш спорт» федерациясынын балбан билек  шамдагай жигиттери бабаларыбыз басып өткөн  тарыхыбызды  эске салып, Кошой ата менен  Жолойдун  таймашын көрсөтүштү…

Толугу менен

Mar 29

Истуденттердин Манас айтуу мелжеши дабдабалуу ачылды!

Posted on by

Дабыт АБДЫЛБАРЫ уулу, Кытай, Ланжу шары

РЕДАКЦИЯДАН: Гезитибиздин негизги максаттарынын бири этникалык кыргыздардын жашоосун чагылдыруу жана маданий-маалыматтык деңгээлде эл аралык алаканы күчѳтүү болуп саналгандыктан, редакциялык жамаат байланыш мүмкүнчүлүктѳрүнѳ олуттуу кѳңүл бурмакчы. Ушундан улам гезитибиздин мындан аркы сандарына кытайлык кыргыздардын коомдук-маданий турмушунан маалымат берип турмакчыбыз. Учурда Кытайдын ар кайсы провинцияларында билим алып жаткан кытайлык-кыргыз студенттеринин активдүү катмарынын ѳкүлү жана бир топ маданий-коомдук иш-чаралардын демилгечиси, ошондой эле уюштуруучусу Дабыт Абдылбары уулун биздин гезитибиздин кытайдагы кабарчысы катары тааныштырмакчыбыз. Дабыт мырза учурда Кытайдын Ланжы (Ланжоу) шаарында, Түндүк-Батыш улуттар университетинде филология кесибин аркалап келет. Тѳмѳндѳгү анын макаласы жакында кызуу ѳткѳн «Манас» айтуу тууралуу болду.

Толугу менен

Mar 29

Ырыскыбыз ичтен, аброюбуз тыштан болсун!

Posted on by

Кенжалы САРЫМСАКОВ, карыя журналист

Дүйнө жүзүндө канча эл болсо, алардын ар биринде өзүнө гана таандык өзгөчөлүк жана бири-биринен айырмаланган жактарын эске алып, өзүбүздүн кыргыз эли жөнүндө эмнелерди айтууга болот?

Журт которгондо коломтосун, таштандыларын көөмп, мизилдете тазалап, табиятка таазим кылып, аны ыйык туткандык – элибиздин жан дүйнөсүндө уюган табигый тазалык;
Сөз кадырын кастарлагандык, сөзгө жыгыла билгендик, сөз атасы айтылды, сөз бүттү деп этегин күбүнүп тарап кетмейлик – кыргыз элдик нарктуулук;

Келиндердин кайын журтундагыларга жүгүнүп, тергеп, ызаат көрсөтүүсү – кыргыздарда кылымдар бою ыйык сакталып келген ыймандуулук;

Арстанбек, Жеңижок, тоо булбулу Токтогул баш болгон ак таңдай акындардын куюлуштуруп айтылган сөз күчү элибиздин элдигинин, эл наркынын сакталышына, өнүгүшүнө жан азык болуп келгендиги, төкмөлүк өнөр түпкүрдөн түрүлүп улантылып жаткандыгы  – канга бүткөн касиет;

Толугу менен

Mar 29

Кыргыз жана ааламдык илим

Posted on by

(Уландысы. Башы ѳткѳн санда)

Гүлсара МАМБЕТАЛИЕВА, “Манас” изилдөөчү

УЛУУ ДООРЛОРДУН АЛМАШУУСУ – ГАЛАКТИКАЛАРДЫН ТОГОШУУСУ

«Мезгил сабактарында»  улуттук каада-салт, үрп-адат, кол өнөрчүлүк, тил ж. б. ата-тектен бери келаткан касиеттер ошол улуттагы адамдардын азыркы учурда жаңы доордун адамы болуп калыптанышында же б. а. эволюциялык секирик жасашында зор мааниге ээ экендиги белгиленген. Улуу доорлордун азыркыдай алмашуусу  миллиондогон жылдарда бир болуучу өтө татаал процесс болгондуктан, мында биз ошол процесстерди  жалпы жонунан түшүнүп алуу үчүн кыскача гана токтолсок.

Улуу доорлордун азыркы алмашуусу биздин Саманчынын жолу галактикабыз жана ага жанаша жаткан андан да зор, энергетикасы күчтүү галактика өздөрүнүн айланып турган өзөк октору аркылуу жакындашып, алардын чимирилген  өзөктүк энергиялары бири-бирине оролушуп, анан кайрадан галактикалардын өзөк октору ажырап, бири-биринен алыстап кетиши түрүндө өтүүдө.

Толугу менен

Mar 29

Моралдык-интеллектуалдык позицияны иштеп чыгуу – биринчи кадам болуп турат

Posted on by

Салттуу маданиятыбыз – бул, улуттун жашоо концепциясы жана философиялык позициясы.

Айбек БАЙЫМБЕТОВ, мекенчил жаштардын ѳкүлү

Жалпы эле маданият түшүнүгү кыйла кенен жана анын так чек аралары аныкталган эмес. Ошондуктан маданият биздин учурда мамлекетти саясый-экономикалык кризистен алып чыгуу багытындагы революциялык курал катары дагы каралат. Азыр эски түзүлүштүн жашоо убагы бүтүп, жаӊы түзүлүш жарала албай турган убак. Бирок эскинин инерциясы дагы да болсо өз үстөмдүгүн жогото элек. Себеби ал күч учурдагы глобалдык цивилизациянын илеби менен кармалып турат. Биздин аша турган барьер ушул. Буга революциялык кадам керек, ансыз астыбыздагы тоскоолдук алынбайт…

Мамлекеттин башкаруу түзүлүшүн алмаштыруу менен элдин табиятын алмаштыра албайсыӊ. Ошондуктан бийликке умтулуп жаткан бардык саясый аракеттерди жөн гана убакыттын жүрүшү менен бири-бирин алмаштыра турган күч катары карасак туура болчудай.  Чынында мамлекетти бийлик бутактары башкарбайт, алар формалдуу гана мүнөзгө ээ. Коомчулукту, дегеле жалпы өлкөнүн жашоосун структуралык мамлекеттик башкаруу түзүлүшүнө кирбеген дүйнөлүк экономика, идеологиялык интервенция жана башка материалдык куралга кирген башкаруу деӊгээлдери тескеп келет. Материалдык куралдын түрлөрүнө согуштук, ошондой эле генндик куралдарды киргизишет. Акыркы генндик куралдын арсеналына алкоголь, тамеки, наркотик, сойкулук сыяктуу элдин генофондун олуттуу түрдө талкалай турган терс каражаттар тарыхый эффективдүүлүгүн көргөздү. Ал эми дүйнөлүк финансылык система элдин дээрлик көпчүлүгүн үстөк пайызга отургузду дагы, идеологиялык башкаруу приоритети болсо диндер жана ошондой эле маалыматтык манипуляция аркылуу элге  руханий комфорттун иллюзиясын таӊуулоодо. Улуттук баалуулуктарга карай ориентир ала албаган жаштар позициясын шектүү идеялык толкундарга массалык түрдө алдырып коюшту. Бул дегредациялык тенденцияга мамлекеттик бийлик чекит кое албасы түшүнүктүү болду, анткени бийлик башкаруунун концептуалдык принциптерин түшүнбөй келет жана ал толук түрдө батыш мамлекеттеринин түзүлүш моделинен бөлөк багыт ала албады.

Толугу менен

Mar 20

Кудалашуу салты. Аялдар расими

Posted on by

Асыкбек Оморов (Чын Темир)

Кыргыз эли эң байыркы эл болгондуктан кырктан ашык уруулар Азиянын чыгышы Манчжуриядан баштап Днепр (Делбирим) дайрасына чейин жашап, ар кайсы сырткы күчтөр болгон уйгур, кытай, калмак элдери менен тарыхта белгилүү болгондой ар кылымда, ар кандай убактарда согушуп, бирде жеңип, бирде жеңилип, оомалуу-төкмөлүү дүйнө дегендей, ар кайсы багытка чачылып, бирде толукталып, бирде бөксөрүп, элибиз азайып келген. Ал эми XI кылымдын аяк ченинде сельжуктардын султанынын өтүнүчү менен кыргыз каганаты Орто Азияда бийлик жүргүзүп турганда Европанын рыцарларына каршы, же болбосо диндер ортосундагы согуштарда капырларга каршы 30 миң атчан кыргыз жоокерлери ислам динин сактоо үчүн сельжуктарга (түрктөргө) 1096-жылы жардамга барышып, алар менен бирдикте төрт жыл катары менен согушушкан. Ушул согуштан бир да кыргыз жоокери тирүү өз мекенине кайткан эмес. Бул кыргыз элинин сырткы душмандар менен болгон кагылышуусундагы саны жагынан көп жоготууга учураган согуштарынын бири десек эч жаңылышпайбыз. Ата-бабаларыбыздын тосмолуу мүрзөлөрү бүгүнкү күндө да Түркиянын Никей шаарында турат. Буга окшогон тарыхый мүрзөлөр Монголияда, Манчжурияда, Кытайдын мурунку Тан империясында, Ооганстан аймактарында сакталып калган.

Толугу менен

Mar 20

Хандын Сулуучачка жыгылганы

Posted on by

Асыкбек Оморов (Чын Темир), жазуучу

Көркөм сөздү, поэзияны жакшы көргөн элде – макалдаштырып сүйлөө, кези келгенде насыят, терме ырлардан ырдоо жогору бааланчу. Атадан балага калып келе жаткан макал-лакаптарды, санат-насыят, терме ырларды чечендер жалаң гана сөзүнүн кооздугу үчүн пайдаланбастан, айткан сөзүнүн тууралыгын далилдөө үчүн да колдонуп келишкен. Ошондуктан, эл өкүлдөрү болгон элчи, жуучу, доочулар элде мындай макал бар деп ата-бабаларынын айтылган сөздөрүн мисал кылып, ана сөздөн ишке өтүшкөн. Ал эл өкүлдөрүнүн айтылуучу сөзү жалпы элди ишендирип, муютуп, бардыгын сөз менен баш ийдиришкен. Ошол айтылган сөзгө жараша иштин жыйынтык маселеси чечилээр эле. Сөз тапкан чечендерге эл аргасыздан баш ийип, аларга урмат көргөзүп келген. Кези келгенде чечендер ханга, бекке, казы, молдо, болуштарга да калыс сөзүн айтып, алардын ээлеген социалдык ордуна караган эмес. Ошол тайманбастыгы үчүн алар эл арасындагы чечен деген атка конушчу. Бир жолку эл арасында отурушта Жээрен чеченди Кайназар молдо уяткаргысы келет да: «Жээрен чечен, Жээрен чечен десе эле аягың жерге тийбей калды. Орозодо курмандык чалбай, динден чыкмак болдуң, тиги дүйнөдө өлүгүң сыртта калаар бекен» дейт. Анда Жээрен чечен «Сөздү убагында айтпаса атасы өлөт» деген. Айтса укпай турган дүлөйлөр бар, ачпаса көрбөй турган сокурлар бар.

Толугу менен

Mar 20

Кыргыздын ырым-жырымдары

Posted on by

Асыкбек Оморов (Чын Темир)

Кыргыздын ырым-жырымдары кылымдар бою атадан балага оозеки айтылып, сакталып келген. Аларды жөнөкөй адамдардан эл башкарган бий, болуш, хан, каган, атургай императорлорубузга чейин ыйык тутуп, өз жашоолорунда колдонуп келишкен.

Толугу менен

Mar 20

“Насыйкат” күүсү

Posted on by

Кенжебек Алдаяр, комузчу

Жолугушууң- айрылганың, айрылышууң- табышканың… Кудурети күчтүү улуу Кудай улуу диндерди жаратып, адамдарды өзүнө баш ийдирүүнү, таанытууну көздөгөн. Кандай жеңиштер, кандай Бакыттар, кандай Байлык, кандай Мураттар болбосун, улуу Кудайдын жаратмандыгынын жемишинин бир учкундары бул дүйнөдө, бул жарыкта оопасыз. Же бул жашоодо бүгүн бар да, эртеңжок деген залкар ой толгогон сезим күү кылына келтирилип, Насыйкат деп ат берилип, адамдарга жараша түрдүү улутка түрдүү элге түрдүү диндер таратылып, жайылтылып, убактысы келгенде ал пайда болуп, убактысы келгенде алардын касиети, сыры өз мөөнөтүн өтөп бүтүп, өзүнөн өзү жок болгон.

Толугу менен

Mar 20

«Аталардын аманаты, азыркылардын аракети»

Posted on by

Роза Аманова, КР эмгек сиңирген артисти, искусство таануу илимдеринин кандидаты, «Кыргыздын салттуу музыкасы» фондусунун жетекчиси

Көчмөн кыргыз элибиздин тарыхын добулбастын добушунда сактап, Алтайда, Энесайда эн тамгасын жараткан эзелки кыргыз калкынын баскан жолун кыл кыяктын, комуздун күүлөрүндө кайрып, «Манас» баштаган Улуу өнөрдүн мунарасын сыбызгынын сыйкырдуу үнүнөн тургузган кыргыз элинин салттуу музыкалык казынасы – айтуучулук, аспапчылык жана аваздык-аспапчылык өнөрү.

Кыргыздын салтуу музыкасы калкыбыздын кайгысы менен кубанычын, тарых-таржымалын, эне тилин, максат-тилегин, үрп-адатын, салт-санаасын, эстетикалык жана философиялык түшүнүктөрүн санжырасы менен жомокторунан баштап эпосторунда, обон кайрык ырларында жана күүлөрүндө сактап келди.

Толугу менен